آرامش در یمن و درگیری در سودان؛ منطقه‌ای اسیر سوء مدیریت
از منظر باورمندان به سحر و جادو، منطقه اسیر نفرینی ابدی و بدشانسی دائمی بوده اما حقیقت آن است که این منطقه بیش از هر چیز قربانی سوء مدیریت برخی رهبران خود است.
در حالی که در یمن، حوثی‌ها و نیروهای دولت قانونی پس از هشت سال جنگ یکدیگر را در آغوش می‌گیرند، و سفیران سعودی با همتایان ایرانی خود بر سر سفره افطاری می‌نشینند، و اتحادیه عرب درصدد پایان بخشیدن به بحران سوریه است، ناگهان بحرانی جدید در سودان شعله‌ور می‌شود.
برای چندمین روز متوالی درگیری در سودان میان ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع، دو بخش عمده نیروهای مسلح این کشور آغاز شده است. اگر سریعا این بحران حل نشود و یا ارتش به سرعت درگیری را به سود خود پایان ندهد، شاهد تابستان داغی در سودان و منازعه خونینی در یک کشور عربی دیگر خواهیم بود.
سودان شرایط سختی را پشت سر گذاشت و توانایی تحمل جنگ داخلی دیگری را ندارد. این کشور از اوایل دهه هشتاد قرن گذشته شاهد جنگ در مناطق جنوبی، کردفان و دارفور بوده و نظام ساقط‌شده البشیر نیز وحدت اجتماعی و زیرساخت‌های این کشور را با سوء مدیریت ویران کرده است.
درگیری نظامی کنونی بدون شک از پیامدهای قابل پیش‌بینی سرنگونی رژیم البشیر است چرا که در این گونه نظام‌ها همانند نظام صدام در عراق و قذافی در لیبی، با سقوط راس نظام، پیدا کردن جایگزین مناسب بسیار مشکل بوده و به‌دلیل فقدان آلترناتیو، کل کشور فرو می‌پاشد و وارد دوره‌ای بلندمدت از بی‌ثباتی و درگیری‌های خونین می‌شود.
در مورد سودان، از زمان سقوط البشیر اختلاف میان دو رقیب در نیروهای مسلح کاملا روشن بود. افزون بر آن، شکاف‌های حاصل از رویکردها و سیاست‌های نظام پیشین، امکان اداره بحران‌ها همچنین انسجام نهادها به‌ویژه نهاد ارتش را به‌شدت کاهش داده است.
اما بحران کنونی سودان چگونه آغاز شد و به کجا خواهد رفت؟
با توجه به بیانیه‌ها و بررسی قرائن، این نیروهای پشتیبانی سریع به رهبری محمد حمدان دقلو، که من آنها را «نیروهای وابسته به حمیدتی» می‌نامم، آغازگر حمله در پایتخت سودان بودند. این نیروها، مرکز فرماندهی نیروهای مسلح و منزل عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش را مورد هدف قرار دادند.
نیروهای حمیدتی نتوانستند فرمانده ارتش را حذف کنند اما پخش تلویزیون رسمی کشور که در اختیار البرهان بود را متوقف کردند.
غیبت دو روزه البرهان و برخی فرماندهان عالی ارتش، به شایعه کشته‌شدن آنها توسط نیروهای حمیدتی قوت بخشید. این نیروها از این خلا بهره برده و چندین مرکز فرماندهی و فرودگاه خارطوم را مورد حمله قرار داده که در جریان آن چند هواپیمای غیرنظامی از جمله یک هواپیمای سعودی آتش گرفتند.
این نیروها همچنین فرودگاه «مروی» در شمال کشور در نزدیکی مرز مصر را تصرف کرده و چندین نیروی نظامی مصری حاضر در یک مانور مشترک با ارتش سودان را بازداشت کردند. منطقه مروی به‌دلیل وجود اهرام‌های فرعونی و سد بزرگ ساخته‌شده توسط چین شهره عام و خاص در آفریقا است.
به‌دلیل بزرگی مساحت کشور سودان و فقدان خبرنگاران مستقل در همه نقاط درگیری، نمی‌توان صحت و سقم اخبار دریافتی از این کشور را تایید کرد. خبرنگاران مستقل اندکی هم در سودان حضور دارند که تنها بخشی از حوادث میدانی را ثبت می‌کنند و به‌دلیل سرعت تحولات نمی‌توان روند و سیر حوادث را به‌خوبی تشخیص داد و پیش‌بینی کرد.
تهاجم نیروهای حمیدتی به نهادهای حاکمیتی در سودان البته غافلگیرانه نبود. احتمال درگیری میان دو نیروی نظامی در سودان با توجه به اختلافات و تهدیدهای متقابل قابل پیش‌بینی بود. چند روز پیش از درگیری‌های جاری، نیروهای حمیدتی حضور خود در پایتخت سودان و دیگر شهرها را تقویت کردند.
ارتش به این نیروها هشدار داد و از آنها خواست به پایگاه‌های خود در نقاط مرزی بازگردند. اما نیروهای حمیدتی با رد درخواست‌های ارتش اعلام کردند که حضور آنها در پایتخت و دیگر شهرها با هدف «مبارزه با قاچاق انسان و برخورد با جرایم سازمان‌یافته» است. با این حال به‌زودی مشخص شد که این اقدامات برای حمله به البرهان و حذف او از معادله قدرت در کشور بوده است.
آیا واقعا سودان شاهد کودتا است؟ حوادث جاری نشان می‌دهد که اقدامات نیروهای حمیدتی تنها جابجایی نیرو و با هدف مبارزه با قاچاق و قاچاقچیان نیست. به نظر می‌رسد آنها به دنبال تغییرات اساسی در کشور هستند. آیا آنها انتظار شکاف در ارتش و یا همراهی مردم را با خود داشتند؟ نمی‌توان با قاطعیت به برنامه و اهداف آنها پی برد و تنها برای فهمیدن احتمالات پیش رو است که به چنین گمانه زنی‌هایی می‌پردازیم.
اگر بحران کنونی حاصل سوتفاهم میان دو بخش نیروهای مسلح باشد، می‌توان مصالحه و حل‌وفصل بحران را انتظار داشت.
اما اگر درگیری‌ها پیامد کودتای نیروهای حمیدتی علیه ارتش باشد، بی‌شک شاهد نزاعی خونین تا حذف یکی از دو طرف منازعه خواهیم بود.
با این حال پرسش‌هایی در رابطه با بحران سودان قابل طرح است از جمله آن که آیا منازعه نظامی کنونی پیامدهای داخلی و خارجی خواهد داشت؟ آیا دیگر نیروها در سودان در منازعه کنونی بی‌طرف خواهند ماند و یا به حمایت از یکی از طرف‌ها اقدام خواهند کرد؟
سودان در آستانه بحرانی بسیار خطرناک قرار دارد که می‌توان با داشتن اراده برای صلح سریعا به آن پایان داد. همچنین می‌توان با اصرار طرف‌های درگیر بر مواضع خود به این بحران دامن زد و مشکلات مردم کشور را افزایش داد و آن را به تنشی منطقه‌ای تبدیل کرد.
تجربه نشان داده که جنگ‌ها و بحران‌ها در منطقه ما مانند ویروس قابلیت انتقال دارند و می‌توانند از طریق مجاورت، اطرافیان را درگیر و بیمار کنند.
منبع: الشرق الاوسط
ترجمه: العربیه فارسی
