انتقام‌جویی حکومت از سلبریتی‌های معترض؛ ممنوع‌المعامله هستید
هشداری که رییس قوه‌قضاییه در ابتدای جنبش «زن، زندگی، آزادی» و اعتراضات مردمی برای برخورد با چهره‌های سرشناس داده بود، خیلی زود به اقدامی عملی تبدیل شد، اما دیر به گوش دیگران رسید.
«غلامحسین محسنی اژه‌ای»، هشت روز پس از مرگ «مهسا[ژینا]امینی» در بازداشت گشت ارشاد، در سخنانی گفت که برخی چهره‌هایی که با حمایت نظام مشهور شده‌اند، با فعالیت در فضای مجازی، به آنچه که «اغتشاشات» نامید، دامن زده‌اند. او در ادامه گفت که این افراد باید خسارت مادی و معنوی اقدامات خود را بپردازند.
همان موقع کسی تردید نکرد که منظور اژه‌ای، سلبریتی‌ها، چهره‌های سرشناس ورزشی و هنری هستند که برخی از آن‌ها به کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد اعتراض کرده، و از کارزار اعتراض به مرگ مهسا امینی حمایت کردند.
حالا حکمی که تصویر آن را «مهدی یراحی»، خواننده ترانه اعتراضی «سرود زن» منتشر کرده، نشان می‌دهد که کمتر از یک ماه بعد از آغاز اعتراضات، دستگاه قضایی جمهوری اسلامی چندین چهره هنری از جمله خود مهدی یراحی، «اصغر فرهادی»، «کیهان کلهر» و «ترانه علیدوستی» را، ممنوع از معامله کرده و حکم را به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور هم اعلام کرده بود.
***
حکمی که دیر علنی شد
اگر چه حکم اواخر مهر ۱۴۰۱صادر شده، اما تا ۲۳اسفند که مهدی یراحی تصویر آن را منتشر کرد، کسی از آن خبر نداشت. جالب اینکه افراد قرار گرفته در این فهرست در حالی ممنوع‌المعامله شده‌اند که تا زمان صدور این حکم، تنها شاید یک پست در ابراز ناراحتی و انزجار از کشته شدن مهسا امینی در گشت ارشاد منتشر کرده بودند. اصغر فرهادی، کارگردان سرشناس ایرانی که در اسکار و جشنواره‌های مختلف برنده جایزه شده است، با انتشار یک پست اینستاگرامی کشته شدن مهسا امینی را جنایت خوانده بود.ترانه علیدوستی در واکنش به مرگ مهسا امینی نوشته بود لعنت به این اسارت. کیهان کلهر نیز با انتشار پستی در اینستاگرام، از کارزار «زن، زندگی، آزادی» و اعتراض به مرگ مهسا امینی حمایت کرده بود.
اگر چه این چهره‌های سرشناس هنری در هفته‌های بعد واکنش‌های تندتری به سرکوب معترضان نشان دادند، اما همان واکنش اولیه کافی بود تا دستگاه قضایی آن‌ها را ممنوع‌المعامله کند. تنها دلیل اعلام نشدن این حکم به‌طور علنی، احتمالا تداوم اعتراضات و نگرانی از واکنش‌های بین‌المللی به آن بوده است.
«مهرداد درویش پور»، جامعه‌شناس، با بیان اینکه ممنوع‌المعامله کردن سلبریتی‌ها در کنار دیگر اقدامات سرکوبگرانه حکومت در راستای ایجاد وحشت و انتقام‌گیری است، به «ایران‌وایر» گفت، پیش‌بینی کرده بود که اگر حکومت موفق به سرکوب نسبی این جنبش شود، سعی خواهد کرد برای ایجاد رعب و وحشت و انتقام‌گیری، سرکوب گسترده‌تری را سامان دهد.
انتقام‌گیری از مردم و سلبریتی‌ها
به گفته مهرداد درویش پور، نشانه‌های سرکوب گسترده‌تر، بعد از فروکش کردن نسبی جنبش «زن، زندگی، آزادی» در سه زمینه در سه رویداد دیده می‌شود.
اول اینکه حکومت علی‌رغم سرکوب شدید با حدود ۲۰ هزار بازداشت و حدود ۵۰۰ کشته، دست به اعدام‌هایی زد و خواست با این اعدام‌ها به‌نوعی از جامعه زهرچشم بگیرد، تولید وحشت بکند و قدرت نمایی بکند.
مورد دیگری که این جامعه‌شناس به آن اشاره کرد، واکنش دولت به مسموم کردن دختران دانش‌آموز و سرکوب والدین و معترضان به‌جای برخورد با عوامل واقعی است؛ اقدامی که به گفته درویش پور، نشان می‌داد که چطور حکومت هم می‌خواهد در جامعه وحشت تولید کند و هم از دخترانی که حضور فعال در اعتراضات داشتند، انتقام بگیرد.
این جامعه شناس گفت: «نفس این کار، تولید وحشت و انتقام‌گیری در عین حال به قصد مستاصل کردن مردم بود، و اینکه حکومت را غیرقابل پیش‌بینی بدانند.»
درویش پور در ادامه توضیح داد که اگر حضور فعال سلبریتی‌ها در جنبش «زن، زندگی، آزادی» را نشانگر فروریختن ترس و بروز شجاعت آن‌ها تحت تاثیر این جنبش بدانیم، مجازات سلبریتی‌ها گام دیگری بود که حکومت بعد از مهار نسبی جنبش برای انتقام‌گیری از چهره‌های مشهوری که نقش مهمی در بازتاب صدای اعتراضات داشتند، برداشت. ضمن اینکه یکی دیگر از اهداف این اقدام، تولید وحشت بیشتر بود، چون به گفته این جامعه‌شناس، مجازات آن‌ها سیگنال صریحی به جامعه می‌دهد.
از صدور حکم تا تهدید دیگران
علاوه‌بر چهار هنرمند یاد شده، «منیژه حکمت»، نویسنده و کارگردان شناخته شده سینما هم روز ۶اسفند در توییتی خبر داده بود که ممنوع از فعالیت و ممنوع‌المعامله شده است. او که به‌دلیل بیماری چند عمل جراحی را پشت سر گذاشته و نوشته بود: «برادران لطف کنید اجاره خانه و هزینه‌های درمان و هزینه‌های جاری را پرداخت کنید، من به آخر خط رسیده‌ام.»
اواسط دی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تازه‌ترین تلاش خود برای عادی‌‌نمایی شرایط ایران، در یک جلسه تهدیدآمیز، از گروهی از خواننده‌ها و تهیه‌کننده‌های موسیقی پاپ، سنتی و… خواست که هرچه زودتر یک قطعه موسیقی جدید منتشر کنند. خواننده‌ها تهدید شدند در صورت امتناع از این دستور، ممنوع‌الخروج و ممنوع‌المعامله می‌شوند. در این جلسه علاوه‌بر مسوولان وزارت ارشاد، یکی از مسوولان فرهنگی قرارگاه «ثارالله» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز از سخنران اصلی جلسه بوده است.
به این ترتیب، جمهوری اسلامی نه تنها از هنرمندانی که با اعتراضات همراهی کردند با صدور حکم ممنوع‌المعامله شدن انتقام می‌گیرد، بلکه هنرمندانی را که به‌هر دلیل تصمیم به انتشار آلبوم یا برگزاری کنسرت ندارند هم، تهدید به ممنوع المعامله شدن می‌کند.
اقدامی که به گفته «پگاه بنی‌هاشمی»، حقوقدان، قانونی نیست. این حقوقدان به «ایران‌وایر» گفت که مساله ممنوع‌المعامله و ممنوع‌الخروج کردن شهروندان، همیشه حربه جمهوری اسلامی علیه مخالفان و معترضان بوده است.
او گفت: «هر کسی اجازه دارد که طبق قانون، بر دارایی‌های خودش مالکیت داشته باشد. در واقع در جوامع مختلف، ابتدا قانون مالکیت افراد وجود داشته و بعدا حکومت‌ها که بر سر کار آمدند و به این مالکیت‌ها شکل منظمی دادند. سوال این است که آیا یک حکومت اجازه دارد که حق مالکیت افراد را محدود کند؟»
این حقوقدان توضیح داد: «وقتی می‌گوییم ممنوع‌المعامله، یعنی اینکه اجازه اشراف و مالکیت کامل شخص سلب می‌شود و مالکیت صد‌در‌صد آن خدشه‌دار می‌شود. از باب نظم عمومی و حکمرانی، مساله ممنوع‌المعامله بودن باید به مسائل جرایم مدنی یا کیفری محدود باشد. به این صورت که دادگاه فردی را که کلاهبرداری‌های زیادی کرده، ممنوع‌المعامله می‌کند تا از ضرر‌وزیان بیشتر او به مردم جلوگیری کند، یا اینکه ممکن است فردی معامله‌ای انجام دهد که در جریان آن حق دیگران سلب شود، در آن صورت هم دادگاه می‌تواند فرد را ممنوع‌المعامله کند تا اگر بخشی از دارایی‌هایش حق دیگران است، این حق از دست نرود.»
پگاه بنی‌هاشمی گفت که به‌روشنی مشخص است که ممنوع‌المعامله کردن سلبریتی‌هایی که از معترضان حمایت کردند، از باب نظم عمومی ظن فساد مالی نیست، بلکه به نوعی انتقام‌جویی و زهرچشم گرفتن است.
اگر چه قوه‌قضايیه جمهوری اسلامی همان یک ماه اول اعتراضات حکم ممنوع المعامله شدن سلبریتی‌ها را صادر کرد، اما به‌روشنی از اعلام علنی آن خودداری کرد؛ اقدامی که به اعتقاد بسیاری، ریشه در ترس حکومت از واکنش‌های داخلی و بین‌المللی در اوج اعتراضات داشته است.
با این حال، به‌نظر می‌رسد این هنرمندان اگرچه ممنوع المعامله شده‌اند، اما کشته شدن مهسا امینی و جنبش «زن، زندگی،آزادی» چنان آن‌ها را از وضعیت موجود بیزار کرده که حتی این حکم از خشم آن‌ها کم نکرده است؛ چنان‌که مهدی یراحی در واکنش به آن در توییت خود فقط نوشت: «راضی‌ام از جرم خودم»
منبع: ایران وایر
