چگونه ممکن است سیاست بایدن مقابل ایران موفق شود؟
رابطه ایالات متحده با ایران هیچ گاه آسان نبوده و حتی اعلام آمادگی رئیس جمهوری منتخب جو بایدن برای پیوستن به توافق هسته‌ای ایرانی معروف به «برجام » به هیچ وجه در این زمینه کمک نمی‌کند و باید توضیح داد هدفش رام ساختن ایران است، اما آیا خشم از کشته شدن دانشمند هسته‌ای محسن فخری زاده و شانس اندکی پیش از انتخابات ریاست جمهوری که مقرر است در ماه ژوئن آینده برگزار شود دیپلماسی را در آینده نزدیک از بین می‌برد؟
شاید نه، به این دلیل که رهبر معظم ایران علی خامنه‌ای می‌داند که ایران نیاز به کاهش تحریم‌ها دارد، اما او برای کاستن از فشار تحریم‌ها برایالات متحده فشار خواهد آورد پیش از آنکه ایران هیچ گامی بردارد.
ایرانی‌ها می‌توانند با محترم شمردن قیودی که برای تعداد دستگاه‌های سانترفیوژها و سطح ممکن غنی سازی و مقدار اورانیم غنی سازی شده که می‌توانند ذخیره کنند و از مدارخارج ساختن دو زنجیره از دستگاه‌های سانترفیوژ و غیره به تعهدات خود در توافق سال 2015 برگردند.
از سوی ایالات متحده، آیا دولت جدید حتی با وجود ادامه تخطی از حد و مرزهای برجام، از تحریم‌ها می‌کاهد؟ ایرانی‌ها نه تنها براستمرار دراین زمینه اصرارمی‌کنند، بلکه همچنین خواستار پرداخت غرامت تحریم‌هایی هستند که دولت دونالد ترامپ برآنها اعمال کرد و با پیش کشیدن برخی توجیه‌ها ادعا می‌کنند آنها به مدت یک‌سال پایبندی خود را براساس برخی بندهای برجام ادامه دادند پس از اینکه ترامپ احترام به بخش مربوط به ایالات متحده را متوقف ساخت. حتی اگر دولت جدید هم پرداخت غرامت را رد کند، اما پیشنهاد کاهش فوری را به آنها داد و ایران باردیگر شروع به برداشتن گام‌هایی برای پایبندی کرد که به احتمال زیاد با سروصدای اعضای جمهوری‌خواه کنگره روبه رو بشویم که مخالف برجام‌اند؛ چون آنها برداشتن هرگامی برای کاستن از نفوذ ایالات متحده را اشتباه اساسی می‌دانند درحالی که ایران تسلیم نمی‌شود و هیچ تغییری در رفتار خود که ثبات خاورمیانه را به هم می‌زند ایجاد نمی‌کند. عجیب اینکه این هم برای رئیس جمهوری منتخب که می‌خواهد مشارکت میان دو حزب سیاسی را برگرداند مشکل درست می‌کند و هم برای ایران که سران آن خواستار تضمینی هستند که هرتوافقی نباید درسال 2024 زیرپا گذاشته شود اگر نتیجه انتخابات امریکا روی کارآمدن دولت متفاوتی باشد.
اگردولت بایدن بخواهد سیاست‌اش در قبال ایران از شانس موفقیت برخوردار شود، باید بین مجموعه‌ای از درگیری‌ها جمع کند. اول، کشورهای اروپایی خواستار بازگشت ایالات متحده به برجام هستند درحالی که به احتمال زیاد بسیاری از جمهوری‌خواهان کنگره هرگونه دعوت بازگشت به توافق هسته‌ای که با بندهای انتهای مدت، موشک‌های بالستیک و ایجاد مشکلات ایرانی در خاورمیانه رسیدگی نکند مخالفت خواهند کرد.
دوم، دولت جدید نیاز فوری به این خواهد داشت که تحریم‌ها را بربرنامه هسته‌ای ایران برگرداند حتی وقتی که به مسائل دیگر می‌پردازد، اما نمی‌خواهد تفاهم‌ها در خصوص برنامه هسته‌ای را به پیشرفت در مسئله موشک‌های بالستیک یا تهدیدهای منطقه‌ای گره بزند.
سوم، رئیس جمهوری منتخب می‌داند که پادشاهی عربی سعودی، امارات متحده عربی و همچنین اسرائیل خواستار تضمین‌هایی در خصوص گام‌های ایالات متحده به سمت ایران هستند از ترس اینکه مبادا این رفتار ممکن است استراتژی امریکایی را پیچیده کند. اما این کشورها به مسئله برجام مشکوک‌اند و می‌ترسند ایالات متحده پیش از موعد دست از نفوذ خود بردارد و نگران این‌اند که منافع دولت بایدن در برنامه مذاکره منجر به چشم پوشی از تهدیدهای ایران برای همسایگان خود شود.
درنهایت حتی درزمانی که دولت بایدن تلاش می‌کند نفوذ خود درایران را حفظ کند و نشان دهد که رفتار ناشایست‌اش هزینه‌های هنگفتی دارد، همچنین به دنبال این است که بتواند مشوق‌هایی برای سلوکی بهتر نسبت به همسایگان منطقه‌ای تقدیم کند.
با وجود دشواری‌ها، می‌توان بین همه این اهداف متضاد جمع کرد، اما این نیازمند اندیشیدن به اصطلاحات معین و مشخص است. و از آنجا که به آسانی نمی‌توان به برجام پیوست، دولت بایدن باید تظاهر کند که آنچه ناگزیر بوده را پذیرفته: ایالات متحده باید به اعلام آمادگی برای پیوستن به برجام ادامه دهد و مذاکره برای توافق بعدی-مسئله‌ای که اروپایی‌ها را مطمئن می‌سازد و پیامی با این مضمون ارسال می‌کند که دولت بایدن به توافق‌های چند جانبه احترام می‌گذارد- اما درعین حال توضیح می‌دهد که فهم محدودی که موجب تند شدن موضع هسته‌ای کنونی ایران می‌شود قابل انتظار نیست و می‌توان برای چنین گام‌هایی تخفیفی محدود داد. برای نمونه« آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای» اعلام کرد، ایران 12 برابر مقدار مجاز اورانیوم غنی شده مورد توافق در برجام دراختیار دارد؛ و این به دولت اجازه می‌دهد برای کاهش وزن کنونی از 2400 کلیوگرم تا 1000 کیلوگرم و از مدارخارج ساختن دومجموعه سانتریفیوژ پیشرفته که نصب شده‌اند تلاش کند. در مقابل ایالات متحده می‌تواند بلوکه کردن برخی حساب‌ها که ذخایره ارزی ایرانی درآنها وجود دارند را بردارد و به تحریم‌ها ادامه دهد.
امتیاز معامله «کم درمقابل کم» این است که وقت زیرپاگذاشتن ایران برای توسعه مواد قابل شکافته شدن مناسب برای اسلحه سازی کم کند و این می‌تواند نفوذ ایالات متحده را حفظ کند و نیازی به این نیست که جمهوری‌خواهان کنگره و متحدان ایالات متحده در خاورمیانه برجام را بپذیرند که ازنظر آنها مشکل آفرین است و ممکن است کمک کند برای انجام آنچه بایدن می‌خواهد انجام دهد، وقت خرید. بایدن گفت او خواستار مذاکره درباره توافقی است که جایگزین برجام شود و برتمدید بندهای آن برای رسیدگی به موضع خصمانه ایران در منطقه کارکند.
اما پیش از قبول چنین موضعی بایدن باید با کنگره، متحدان اروپایی، سعودی، امارات و اسرائیلی‌ها مشورت کند. درحالی که اروپایی‌ها موافق بازگشت به برجام هستند، از حرکت امریکا برای کاستن از تهدید اتمی ایران از راه دیپلماتیک حمایت می‌کنند حتی اگر توافق محدودی در ابتدا عرضه کند. کنگره و دوستان ایالات متحده در خاورمیانه تمایل دارند اهداف امریکا را بفهمند و اینکه چگونه تلاش می‌کند نفوذ خود را حفظ کند. البته ایرانی‌ها نظرخود را درباره آنچه امکان پذیر است دارند. علیرغم سخنان جسورانه، خامنه‌ای می‌داند ایرانی‌ها نیاز به آسودگی دارند و راه حلی برای رسیدن به آن جست‌وجو می‌کنند و این هم رایگان به دست نمی‌آید.
منبع: الشرق الاوسط فارسی
