طرح بایدن برای خاورمیانه؛ تقویت روابط با متحدان و مهار ایران

سفر آتی جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا به خاورمیانه و سعودی اهدافی فراتر از سازماندهی مجدد ائتلاف با دوستان یا صرفا رفع نیاز آمریکا به انرژی دارد.

اغلب دیپلمات‌ها و شخصیت‌های نزدیک به دولت بایدن در مصاحبه‌ با «العربیه» گفتند که سفر رئیس جمهوری آمریکا به پادشاهی عربی سعودی و دیدار با ملک سلمان پادشاه این کشور و ولیعهد او محمد بن سلمان، همچنین نشست مشترک با رهبران شورای همکاری خلیج، مصر، اردن و عراق و پیش از آن سفر به اسرائیل و دیدار با مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری، همه نشانه‌هایی از وجود طرح روشن بایدن برای خاورمیانه با هدف «تقویت روابط با متحدان و مهار ایران» است.

عملگرایی بایدن

افراد نزدیک به بایدن تاکید دارند که او برای اتخاذ تصمیمات سیاسی همواره با توجه به ارزش‌های اخلاقی و تجربیات شخصی خود اقدام می‌کند.

بایدن در دفاع از حقوق کارگران شهرت دارد اما این دفاع او رویکردی ایدئولوژیک نیست.

هر چند که جهت گیری‌های اقتصادی بایدن بر اساس «عدالت اجتماعی» است اما وی همواره تاکید می‌کند که به ایده «سرمایه‌داری» باور داشته و به اقتصاد بازار معتقد است.

این عملگرایی و ترکیب میان ارزش‌های اخلاقی و ایده اقتصاد بازار به او کمک کرده تا در ماه‌های اخیر راه‌حل‌های عملی برای مشکلات تورم و انرژی در ایالات متحده بیابد.

بر اساس رویکرد عملگرایانه مذکور، خاورمیانه و به‌ویژه سعودی مجددا به عنوان منطقه‌ای حیاتی برای اقتصاد آمریکا باز تعریف و اهمیت خاصی به آن داده شد.

تیم بایدن

به گفته یک کارشناس سیاسی، دولت بایدن از خدمات ویلیام برنز، از مدیران مصمم سیا و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه‌ای که در قرن بیست‌ویکم سطح خاصی از فعالیت حرفه‌ای دیپلماتیک ارائه می‌دهد، برخوردار است. افزون بر آن لوید آستین، وزیر دفاع نیز پیشتر فرمانده «ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا» را برعهده داشت و آشنایی خوبی با منطقه خاورمیانه دارد.

با این حال کاخ سفید در برخی مسائل مواضعی عجولانه اتخاذ می‌کند.

تیم بایدن نیز مانند او رویکردهای ایدئولوژیک ندارند. آنها پیشتر اعلام کرده بودند که خاورمیانه برای ایالات متحده آمریکا منطقه‌ای مهم بوده و سعودی یکی از مهمترین متحدان برای ایجاد امنیت منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و ​​مقابله با رفتار بی‌ثبات‌کننده ایران است.

آنها همچنین تاکید دارند که واشینگتن درصدد مقابله با توسعه‌طلبی و گسترش نفوذ چین و روسیه در منطقه خاورمیانه است.

روزولت و ملک عبدالعزیز

از زمان آغاز دوره ریاست جمهوری بایدن، دولت او درگیر فرآیند بازنگری در سیاست خارجی به‌ویژه بازنگری در سیاست اقتصادی آمریکا بوده است.

از مهم‌ترین یافته‌های دولت بایدن این است که اقتصاد خاورمیانه هم به عنوان مصرف‌کننده و هم به عنوان پشتیبان اقتصاد آمریکا و جهان برای سه دهه آینده مهم و تعیین‌کننده باقی خواهد ماند.

طبق این یافته‌ها، جهان تا سال 2050 به روزانه 100 میلیون بشکه نفت نیاز دارد و طی این مدت سعودی روزانه حدود 10 میلیون بشکه نفت تولید می‌‎کند.

بر اساس این برآوردها، ارزش واردات آمریکا از خاورمیانه سالانه 65 میلیارد دلار بوده که حدود 30 میلیارد آن را انرژی و نفت تشکیل می‌دهد. در همان حال صادرات آمریکا به خاورمیانه و سعودی بر اساس آمار سال 2019 سالانه 77 میلیارد دلار بوده که پیش‌بینی می‌شود روندی افزایشی در پیش بگیرد.

جنگ روسیه و اوکراین نیز باعث اهمیت‌یافتن منطقه خاورمیانه در رویکرد دولت کنونی آمریکا شد و نقش و جایگاه سعودی را بیش از پیش برجسته کرد.

در همین رابطه یکی از کارشناسان آمریکایی به العربیه گفت: «همان گونه که دیدار روزولت، رئیس جمهوری اسبق آمریکا و ملک عبدالعزیز، بنیانگذار پادشاهی عربی سعودی به روابط دو کشور ابعادی راهبردی داد، باید مانند گذشته به چشم‌انداز روابط دوجانبه در قرن بیست‌ویکم از منظری استراتژیک و بلندمدت نظر کرد.»

مهار ایران

پس از این که ایران طی مذاکرات اتمی وین حاضر نشد به آمریکایی‌ها در رابطه با امنیت جان سربازنشان در خاورمیانه تضمین بدهد، دولت بایدن بازنگری و تغییر در سیاست خاورمیانه‌ای خود را آغاز کرد.

در همین رابطه، یک مقام ارشد دولت بایدن ساعاتی پیش از اعلام رسمی سفر خاورمیانه‌ای رئیس جمهوری آمریکا، در گفتگو با خبرنگاران دو بار از عبارت «مهار ایران» سخن گفت.

سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا هم در پاسخ به پرسش العربیه مبنی بر این که «مهار ایران» به چه معناست، توضیح داد که «دولت آمریکا با تهران در بسیاری از زمینه‌ها از جمله حمایت از تروریسم، برنامه موشک‌های بالستیک، فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای، گروگان گرفتن شهروندان آمریکایی و خارجی‌ و استفاده از آنها برای مقاصد سیاسی مشکلات اساسی دارد».

او همچنین افزود که «ایران در صورت دستیابی به سلاح هسته‌ای در همه موارد یادشده تحریک‌آمیزتر عمل خواهد کرد».

با این وجود، مقامات آمریکایی بر پایبندی خود به استفاده از روش‌های دیپلماتیک تاکید کرده‌اند.

سخنگوی شورای امنیت ملی به العربیه گفت: «رئیس جمهوری آمریکا قاطعانه معتقد است که بهترین راه برای مهار ایران، دیپلماسی بوده و ما با رویکردی همه جانبه با موضوع ایران و رفتارهای نگران‌کننده آنها برخورد می‌کنیم».

او همچنین تاکید کرد که دولت بایدن از این پس با مشورت با گروه 1+5، اسرائیل و شرکای منطقه‌ای بهترین و موثرترین ابزارها را برای مهار ایران بکار خواهد گرفت.

طرح مهار ایران

با این حال سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا به پرسش العربیه در رابطه با جزئیات طرح «مهار ایران» پاسخی نداد.

ناظران سیاسی و برخی مقامات دیپلماتیک اعلام کردند که بایدن و دستیارانش هنوز چارچوب «سیاست مهار» ایران را به طور کامل مشخص نکرده‌اند، اما آنها از سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران به‌سوی شبه قاره هند، آفریقا و آمریکای جنوبی نگران بوده و سیاست مهار ایران بدون تردید برای مقابله با این اقدامات خواهد بود. مهار ایران همچنین فعالیت‌های این کشور در عراق، سوریه، لبنان و یمن را نیز شامل می‌شود.

به نظر می‌رسد مهمترین ویژگی‌ سیاست مهار ایران در دولت بایدن، عدم رویارویی مستقیم نظامی آمریکا با تهران باشد. ایالات متحده همچنین تعداد نیروهای خود در منطقه را در حدود 40 هزار سرباز حفظ خواهد کرد. افزون بر آن، واشینگتن از طریق متحدان منطقه‌ای و اسرائیل تحرکات نظامی ایران را رصد و در صورت لزوم به آنها حمله کرده تا ضمن ممانعت از گسترش نفوذ ایران در منطقه و خارج از آن، از بحرانی‌شدن هر چه بیشتر شرایط جلوگیری کند.