چه پیامی در سفر شیخ الازهر به عراق و دیدار با آیت‌الله سیستانی نهفته است؟

مردم، مقامات و شخصیت‌های مذهبی عراق در انتظار دیدار رسمی احمد الطیب، شیخ الازهر از این کشور هستند که بنا به دعوت مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در ماه نوامبر آینده انجام خواهد گرفت.

پیشتر «العربیه» دیداری با جواد خویی، رئیس «بنیاد خویی» در هشتم ماه می گذشته انجام داد و او از انجام‌ مقدمات سفر شیخ الازهر به نجف و دیدار با آیت‌الله علی سیستانی، مرجع عالی شیعیان خبر داده بود.

منابع آگاه العربیه در عراق نیز ضمن تایید این خبر تاکید کردند که تماس‌هایی میان یک شخصیت نزدیک به شیخ الازهر و دفتر سیستانی برای آماده‌سازی این سفر انجام گرفته است.

تقویت رویکرد اعتدال

دیدار قریب‌الوقوع احمد الطیب از حوزه نجف برای ثبات و امنیت عراق و منطقه مهم برآورد شده است. این سفر همچنین تلاشی برای کاهش تنش‌های مذهبی و تاکیدی بر وجود جریان «اعتدال اسلامی» به دور از گفتمان اسلام‌گرایی ایدئولوژیک به‌شمار می‌رود.

از چنین چشم‌اندازی سفر شیخ الازهر در راستای دیدار او در سال 2019 با پاپ فرانسیس، رهبر مسیحیان کاتولیک در ابوظبی، پایتخت امارات و اجرای توافقنامه «برادری اسلامی» بوده و تاکیدی مجدد بر دستاوردهای سفر پاپ به عراق در مارس گذشته محسوب می‌شود.

دولت عراق هم تلاش دارد سفر شیخ الازهر را در چارچوب تفسیرهای تنگ فرقه‌گرایانه محصور نکند. مقامات عراقی می‌کوشند این سفر را به دیدار یک رهبر سنی با سنیان عراق منحصر نکرده و آن را دیدار یک رهبر اسلامی از عراق با تمام تفاوت‌های دینی، مذهبی و قومی آن نشان بدهند.

به همین دلیل سفر الطیب شامل بغداد، موصل، نجف و اربیل نیز می‌شود و گفته شده که احتمالا دیدارهایی از دیگر شهرهای عراق نیز در برنامه وی گنجانده شود.

منابع عراقی تاکید کردند که «سفر شیخ الازهر با تضعیف رویکرد اسلامگرایی و فرقه‌گرایی، به تقویت رویکرد اعتدال در جهان اسلام کمک خواهد کرد.»

به گفته این منابع، «دیدار میان شخصیت‌هایی چون احمد الطیب و آیت‌الله علی سیستانی باعث تقویت گفتمان اعتدال و کاهش تاثیر تعصب، نفرت‌پراکنی، فتواهای تکفیری و تضادهای فرقه‌ای در جهان اسلام می‌شود.»

در مراسم استقبال از شیخ الازهر، شخصیت‌هایی از «جامعه فقهی عراق» حضور خواهند داشت و او به احتمال از «مسجد امام اعظم»، نماد مسلمان سنی عراق نیز دیدار خواهد کرد.

نجف آماده پذیرایی

کتابخانه عمومی «امام خویی» در صفحه فیس‌بوک خود نوشت که در 21 اکتبر، محمد سالم (ابوعاصی)، رئیس بخش تحقیقات دانشگاه الازهر و شیخ حامد عبدالعزیز الحمد، رئیس جامعه علمای عراق و جمعی از اعضای این جامعه از کتابخانه عمومی امام خویی و مدرسه «دار العلم» در نجف دیدار کردند.

در این بازدید، میهمانان با جواد خویی، رئیس بنیاد خویی دیدار کردند که طی آن خویی بر وحدت، همکاری و دوری از هر گونه اختلاف و تفرقه تاکید کرد.

دیدار این هیئت از نجف افزون بر اهمیت علمی آن، برای آماده‌سازی مقدمات سفر احمد الطیب و آگاهی از فضای عمومی این شهر مهم شیعیان بوده است.

روابط دیرینه

روابط میان موسسه «الازهر» و «حوزه علمیه» روابطی دیرینه و تاریخی است.

روزنامه «الشرق الاوسط» در گفت‌وگویی با عبدالمجید خویی، رئیس پیشین «موسسه خیریه خویی» در لندن در سال 2001، نوشت، هنگامی که محمد سید الطنطاوی رئیس درگذشته الازهر در دانشگاه بصره دانشجو بود، با سفر به نجف و با اجازه آیت‌الله ابوالقاسم خویی، مرجع عالی شیعیان روزهای پنج‌شنبه و جمعه در کلاس‌های درس این مرجع میان سال‌های 1966 تا 1969 حاضر می‌شده است.

عبدالمجید خویی به این روزنامه گفت که الطنطاوی با توصیف آیت‌الله خویی به استاد، اظهار داشته که او از خویی به‌ویژه در درس تفسیر قرآن بسیار آموخته است.

رئیس پیشین موسسه خیریه خویی در لندن همچنین از سفر الطنطاوی به این شهر در سال 1997 و دیدار او با علمای شیعه در موسسه مذکور بسیار تمجید کرد.

دانشکده اجتهاد

عبدالمجید خویی که در آوریل 2003 در نجف ترور شد، به الطنطاوی پیشنهاد تاسیس «دانشکده اجتهاد» را داد و خواستار تبدیل این دانشکده به مرکزی برای دیدار علمای مذاهب مختلف اسلامی با هدف تقویت روابط ایمانی و تبادل معلومات میان آنها شده بود.

با سفر قریب‌الوقوع شیخ الازهر از نجف احتمالا ایده تشکیل دانشکده اجتهاد مجددا مطرح شود، به‌ویژه آن که برخی طلاب حوزه علمیه نجف در «الازهر الشریف» درس خواندند و موفق به کسب مدارک و مدارج عالی از الازهر شده‌اند.

در صورت موافقت با تاسیس دانشکده اجتهاد، می‌توان آن را در قاهره، پایتخت مصر و محل استقرار الازهر بر پا کرد یا آن را در نجف زیر نظر مرجعیت عالی شیعه بنیان گذاشت.

ابوظبی، پایتخت امارات نیز به‌دلیل وجود «خانه ادیان ابراهیمی» می‌تواند دیگر مکان برپایی دانشکده اجتهاد باشد. پادشاهی عربی سعودی به‌دلیل میزبانی شهر مقدس مکه نيز از مهمترین گزینه‌های تاسیس این دانشکده بوده که می‌توان آن را زیر نظر «اتحادیه جهان اسلام» و دبیرکل آن محمد العیسی اداره کرد.

منابع العربیه گزارش دادند، محمد العیسی با استقبال از این ایده، بر اهمیت مقابله با افراط‌گرایی و گفتمان فرقه‌گرایانه تاکید کرد و اظهار داشت که به‌زودی با سفر به عراق، با آیت‌الله سیستانی دیدار خواهد کرد.

دفتر آیت‌الله سیستانی نیز با تشکر و تقدیر از تلاش‌های پیگیر محمد العیسی برای ایجاد وحدت میان مسلمانان و تقویت صلح و آرامش در جوامع مسلمان، از سفر او به نجف استقبال کرد.