پژوهش موسسه «رسانه» درباره وضعیت آذربایجان ایران در سایه روابط تهران و باکو

موسسه بین‌المللی مطالعات ایران «رسانه» در ریاض، در پژوهشی به بررسی وضعیت آذربایجانی‌ها در ایران پرداخته و با نگاهی به عوامل مختلف از جمله تنش میان تهران و باکو و پیامدهای تحولات منطقه و جهان بر این مساله را زیر ذره‌بین قرار داده است.

نوید احمد، پژوهشگر موسسه رسانه در بخش ابتدایی این مطالعه، به برشماری چالش‌های رابطه بین ایران و جمعیت آذربایجانی‌ها پرداخته و تاریخچه‌ رابطه آنان با حکومت مرکزی را بررسی کرده است که چگونه این رابطه پرفراز و نشیب به اعتراضات سراسری مناطق شمال غربی ایران در دهه‌های گذشته منتهی شد.

نویسنده در بخش دیگری از این پژوهش به تاثیر جنگ قره‌باغ به روابط بین تهران و باکو و همچنین تاثیرپذیری ترک‌های ایران از این جنگ پرداخته است.

جایگاه ترک‌های ایران در روابط بین تهران و باکو

بر اساس این پژوهش، تهران نگران است که ترک‌های ایران به کمک ترکیه و اسرائیل و دیگر عوامل خارجی، دست به قیام مسلحانه بزنند.

این پژوهش تاکید کرده است که گسترش روابط نظامی بین باکو و تل‌آویو همواره محل نگرانی تهران بوده است و مقامات ایران «تزلزل وحدت و انسجام جامعه تشیع ایران» در مقابل جریان «پان‌ترکیسم» را همواره از احتمال‌های ممکن دانسته‌اند.

با این وجود، نویسنده این پژوهش معتقد است که هم ایران و هم آنکارا و باکو، تمایل چندانی برای رویایی با یکدیگر ندارند. از همین جهت ایران در راستای اعتمادسازی با آذربایجان تلاش کرده و به‌دنبال گسترش مناسبات تجاری خود با این کشور است تا «راهبرد خشنود کردن آذربایجان» را به‌ سرانجام برساند.

به اعتقاد نویسنده، با وجود برخی تلاش‌های دو طرف، همچنان فضای بی‌اعتمادی بر روابط بین تهران و باکو سایه خواهد انداخت. روابط بین آذربایجان و اسرائیل و ائتلاف سه‌گانه میان آذربایجان، ترکیه و اسرائیل از مهمترین عوامل شکل‌گیری این بی‌اعتمادی شمرده شده است.

به گفته نوید احمد، با وجود این‌که پیروزی آذربایجان بر ارمنستان باعث شکوفایی احساسات قومی در بین ترک‌های ایران شد، اما این این احساسات چندی بعد به دلیل «نبودِ یک رهبری و همچنین نبودِ حمایت خارجی از این جریان‌ها» فروکش شد.