محاکمه حمید نوری از متهمان کشتار دهه 60؛‌ مصاحبه العربیه با شاکیان

محاکمه حمید نوری، دادیار سابق در قوه قضاییه ایران از روز سه‌شنبه، 10 آگوست 2021 (19 مرداد 1400) در دادگاه استکهلم سوئد، با اتهام «جنایت علیه بشریت»، «نقض قوانین بین‌المللی» و «قتل عمد» به‌دلیل نقش وی در اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در دهه شصت شمسی، آغاز می‌شود.

حمید نوری در زمان اعدام‌های جمعی تابستان سال 1367 دادیار زندان گوهردشت کرج بود. در آن زمان به دستور روح‌الله خمینی رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران و با نظارت کمیته مرگ متشکل از هیاتی چهار نفره (مصطفی پور‌محمدی وزیر کشور احمدی نژاد و وزیر دادگستری روحانی، حسینعلی نیری رئیس دیوان عالی و حاکم شرع در دهه شصت، مرتضی اشراقی دادستان وقت انقلاب تهران و ابراهیم رئیسی معاون وقت دادستان تهران، رئیس سابق قوه قضائیه و رئیس‌جمهوری فعلی ایران) در فاصله اوایل مرداد تا اواسط شهریور 67، بسیاری از زندانیان سیاسی در زندان گوهردشت اعدام شدند.

نوری، 9 نوامبر 2019، در فرودگاه «آرلاندا»ی استکهلم با حکم دادستان سوئد و به اتهام مشارکت در کشتار دسته‌جمعی بازداشت شد.

قاضی دادگاه استکهلم، حکم بازداشت او را ابتدا برای 4 هفته صادر کرد. از آن پس، بر اساس قوانین سوئد، هر 4 هفته یک بار حکم بازداشت نوری با محدودیت ویژه‌ای که دادستان درخواست می‌کرد، تمدید شد.

حمید نوری اولین متهم کشتارهای دهه 60 است که بازداشت شده و قرار است خارج از کشوری که جرم در آن اتفاق افتاده تحت محاکمه قرار گیرد.

کیفرخواست صادره علیه نوری از طرف بخش دادستان کشوری سوئد علیه جرایم بین‌المللی و جنایت سازمان یافته و به‌طور خاص از سوی دادستان بخش، کریستینا لیندهوف کارلسون، صادر و به مقامات قضایی سوئد تحویل داده شده است.

بر اساس قوانین سوئد، اشد مجازات برای او در صورت محکومیت، حبس ابد خواهد بود.

در تاریخ 26 نوامبر 2019، حسن نوروزی، سخنگوی وقت کمیسیون قضایی مجلس ایران، ضمن تکذیب هویت حمید نوری گفت: «ما چنین شخصی نداریم که سال 67 دادیار باشد و امروز او را دستگیر کرده باشند».

او همچنین اضافه کرد:‌ «من فکر می‌کنم این یک توطئه است و گرنه شخصی که سابق بر این قاضی بوده و در اعدام‌های سال 67 نقش داشته، در آن کشور اروپایی چه کار می‌کرده است؟ طبیعتا کسی که در آن مقطع دادیار بوده، اکنون نیز در داخل ایران قاضی است.»

بر اساس آمارهای غیر رسمی، بیش از 6000 نفر که اکثرا از اعضا و حامیان «سازمان مجاهدین خلق» بودند، در جریان اعدام‌های سال 1367 به دستور خمینی، اعدام شدند.

در این پرونده در حدود 40 شاکی و 60 شاهد که در تابستان 67 در زندان گوهردشت محبوس بودند، حضور خواهند داشت. گفته شده است که در جریان محاکمه، دادگاه از نظرات مختصصان، حقوقدانان بین‌المللی و جرم‌شناسان نیز بهره‌مند خواهد شد.

مصاحبه با شاکیان پرونده حمید نوری

در همین راستا، در آستانه محاکمه حمید نوری، شماری از شاهدان و شاکیان این قاضی ایرانی در مصاحبه با «العربیه» از مشاهدات و خاطرات خود و همچنین محتوای شکایت‌نامه‌ها علیه متهم سخن گفتند.

محمود رویایی یکی از این زندانیان سیاسی سابق است که شاهد قتل عام تابستان 1367 و شاکی مستقیم پرونده حمید نوری در دادگاه استکهلم است در مصاحبه اختصاصی با «العربیه» از مشاهدات، خاطره‌ها و محتوای شهادتنامه‌اش علیه حمید نوری سخن گفته است.

رویایی در بخشی از این مصاحبه گفت: «در رابطه با حمید نوری اول یک نکته‌ای را یادآوری کنم که حمید نوری قاضی نبود یعنی در آن زمان که من زندان بودم معاون ناصریان بود که او نیز قاضی نبود. آن زمان ناظر زندان بود که همزمان مسئولیت زندان را هم در نبود مسئول زندان به عهده داشت. روز دوازدهم مرداد من وارد سالن مرگ شدم حمید نوری را آنجا دوباره دیدم. در راهرو مرگ، من آن زمان در جریان موضوع نبودم نمی‌دانستم که اصلا فتوایی است که قرار است قتل‌عام کنند. در همان روز من اولین‌بار رئیسی را هم دیدم. وقتی وارد هیئت مرگ شدم بازهم او را تشخص ندادم بخاطر اینکه لباس آخوندی نداشت.»

در ادامه بیان خاطرات، رویایی از رئیسی به‌عنوان فردی «بی‌تاب» نام برد که مشتاق اعدام بیشتر زندانیان بوده است.

لاله و لادن، خواهران بیژن بازرگان از قربانیان اعدام‌های گسترده دهه 60 نیز در مصاحبه اختصاصی با «العربیه» از مشاهدات خود در آن دوران و‌ پرونده برادرشان و انتظارشان از تصمیم دادگاه سخن گفتند.

لاله بازرگان گفت: «برادر من عضو یک گروه چپ بود و در زمانی که روزنامه میفروخت و فعالیت کارگری می‌کرد و دانشجو بود. زمانیکه روزنامه می‌فروخت، آن روزنامه در ایران آزاد بود، در تیرماه 61 بازداشت شد. یکی از دوستانش او را لو داد، به او زنگ زد و قرار سوخته گذاشت و دیگر برنگشت. بعد از چند هفته خبر رسید که او در اوین است. در دادگاه به ده‌سال زندان محکوم شد. برادرم را بعد از بازجویی چند دقیقه‌ای در یکی از روزهای 5,6,7,8 شهریور سال 67 اعدام کردند.»

لادن بازرگان نیز گفت: «من خوشحالم که بعد از سی‌وچند سال یکی از جانیانی که مرتکب جنایت علیه بشریت شده در دادگاهی در سوئد باید پاسخگو باشد به این جنایت و رژیم جمهوری اسلامی ایران سی‌و‌چندی سال است که سعی کرده این جنایت را مخفی نگه‌دارد ولی حالا دیگر باید در جامعه بین‌المللی به‌این موضوع پاسخ دهد.»

حسین فارسی، زندانی سیاسی از سال 1360 تا 1372 که برادرش حسن فارسی یکی از زندانیان سیاسی اعدام شده در قتل عام تابستان 1367 بود اکنون شاکی مستقیم پرونده حمید نوری است، در مصاحبه با «العربیه» از مشاهدات، خاطره‌ها و محتوای شهادتنامه‌اش سخن گفت.

فارسی گفت: «در سلسله مراتب، حمید نوری در زندان گوهردشت کرج بعد از رئیس و معاون زندان نفر سوم بود. از آنجایی که نوری اغلب زندانیان را می‌شناخت و با آن‌ها برخورد داشت، آن‌ها را برای بردن مقابل «هیات مرگ» آماده می‌کرد و بعد از ابلاغ حکم زندانیان آن‌ها را در «راهرو مرگ» با چشم‌های بسته در ردیف‌ها مختلف می‌نشاند و نام زندانیان را می‌خواند و به محل اعدام می‌برد.»

او همچنین با اشاره به نقش فعال حمید نوری در اعدام‌های سال 1367 در زندان گوهردشت گفت: «او 21 مرداد با لحن گزنده‌ای اسامی اعدامی‌ها را می‌خواند و می‌گفت امروز عاشورای مکرر مجاهدین است و آن‌ها را به سمت محل اعدام حرکت می‌داد.»

رضا شمیرانی یکی از این زندانیان سیاسی سابق است که شاهد قتل عام تابستان 1367 و شاکی مستقیم پرونده حمید نوری در مصاحبه با «العربیه» گفت: «از یک سال قبل از سال 1367 ما زندانیان شاهد تحرکات مشکوک زندان‌بانان بودیم، آن‌ها مدام تهدید به سر به نیست کردن ما داشتند، اما نمی‌دانستیم چه تصمیمی در حال اتخاذ است.»

او افزود: «من هشت مرداد 1367 وارد اتاق «هیات مرگ» شدم که تنها با پرسیدن چند سوال برای افراد حکم اعدام صادر می‌کردند. هنگام خارج شدن از اتاق ابراهیم رئیسی همراه من بیرون آمد و با یک برگه در دست درخواست این را داشت که اسامی زندانیان وابسته به سازمان مجاهدین خلق را برای او بنویسم تا روند اعدام آن‌ها سریع‌تر انجام شود که من از این کار امتناع کردم.»

این زندانی سابق سیاسی با اعلام ثابت بودن اعضای اصلی «هیات مرگ» در زندان اوین و زندان گوهردشت کرج افزود: «دو دسته افراد در این اعدام‌ها نقش داشتند، آمرین و عاملین. افرادی مانند ابراهیم رئیسی و نیری حکم‌ها را صادر می‌کردند و کسانی مانند مقیسه‌ و حمید نوری مسئول اجرای اعدام‌ها بودند.»

او، حمید نوری را فردی معرفی کرد که زندانیان را در «راهروهای مرگ» برای اجرای حکم اعدام به پای طناب دار می‌برد.

شمیرانی همچنین گفت «بعد از 2 ماه و چند روز که اعدام‌ها متوقف شد، زندانیان زندان اوین و گوهردشت را یک‌جا جمع کردند و از حدود 7 هزار زندانی سیاسی در این زندان‌ها تنها 134 یا 135 نفر زنده مانده بودیم.»

نصرالله مرندی یکی دیگر از این زندانیان سیاسی سابق که شاهد قتل عام تابستان 1367 و شاکی مستقیم پرونده نوری در دادگاه سوئد است.

او به «العربیه» گفت: «کسانی در اوین و گوهردشت دادیار می‌شدند که باید ارتقا مقام می‌گرفتند و صد‌ها و یا هزاران نفر را به چوبه اعدام می‌بردند، حمید نوری برای ارتقا شغلش که در کنار ناصریان یا همان «مقیسه‌ای» در زندان گوهردشت به عنوان کمک‌دادیار کار خود را شروع کرد.»

او با تایید وجود راهرویی با نام «راهروی مرگ» در طبقه اول زندان گوهردشت افزود: «این اصطلاحی بود که زندانیان برای این راهرو انتخاب کردند، زیرا در این راهرو زندانیان را صدا می‌کردند، با پرسیدن سه تا چهار سوال او را تفهیم اتهام می‌کردند و به اتاقی که «هیات عفو» که خودشان نامگذاری کرده بودند و در بین زندانیان به «هیات مرگ» معروف بود می‌بردند.»

مرندی در این گفت‌و‌گو اعلام کرد «از بند 200 نفره آن‌ها در زندان گوهردشت کرج در مرداد 1367 چیزی حدود 140 تا 150 تن از زندانیان اعدام شدند.»

بازماندگان کشتار و خانواده‌های کشته‌شدگان امیدوارند دادگاه نوری نقطه‌ای برای آغاز رسیدگی بین‌المللی به کشتارهای دهه 60 به‌خصوص کشتار تابستان 67 و مجازات عاملان و آمران آن باشد