آیا «مدل چینی» در ایران عملی خواهد شد؟

ژیو وانگ، پژوهشگر چینی-آمریکایی که به اتهام «جاسوسی» در ایران چندین سال به زندان افتاد، در مقاله‌ای نوشته که تجربه تاریخی منحصر به فرد ایران، ماهیت انقلابی رژیم اسلامگرا، و ساختار اقتصاد ایران نشان می‌دهد که «مدل توسعه چینی» هرگز در این کشور شانسی برای عملی شدن نخواهد یافت.

وانگ، در مقاله خود برای مجله «فارین پالیسی» در روز جمعه 30 ژوئیه 2021 حزب کمونیست چین در اواخر دهه هفتاد میلادی متوجه شد که اگر می‌خواهد کماکان «انحصار سیاسی» خود را حفظ کند، باید در کشور رشد اقتصادی واقعی به وجود آورد. در نتیجه، مائوئیست‌های جزمی از حزب پاکسازی شدند، و آزادسازی اقتصادی «از پایین به بالا» کلید خورد، و به تدریج «مدل اقتصاد آمرانه» کنار گذاشته شد.
به نظر وانگ، بر خلاف چین کمونیست، رژیم اسلامگرای ایران، که برای سر پا نگه داشتن خود عموما به صادرات نفت و دیگر منابع انرژی متکی است، برای مشارکت اقتصادی شهروندان اهمیتی قائل نیست.
از نظر نویسنده، نه رهبر جمهوری اسلامی و نه رئیس جمهور منتصبِ وی اعتقادی به کسب مشروعیت سیاسی از مردم ایران ندارند، و هیچ نشانه‌ای نیز مبنی بر تمایل آنها به رساندن سود اقتصادی به مردم وجود ندارد.
او می‌گوید طرز تفکر رهبران ایران به این شرح است: «اقتصاد ایران آسیب دیده است، زیرا جهان جمهوری اسلامی را به خاطر برنامه هسته‌ای مشروعش و کمک‌هایش به همسایگان و برادران دینی خود در برابر تجاوز خارجی قربانی کرده است.»
وانگ می‌افزاید، اما حقیقت این است که رهبران تهران و متحدان‌ منطقه‌ای‌شان، که تحت عنوان «محور مقاومت» گرد هم آمده‌اند، تلاش می‌کنند سوءمدیریت اقتصادی خود را به گردن «قدرت‌های خارجی» بیندازند.
بدین ترتیب نتیجه می‌گیرد انقلاب بی‌پایانِ ایران و خصومت ذاتی رژیم اسلامگرا با غرب، به ویژه ایالات متحده، اساساً با ثبات داخلی و سیاست خارجی صلح‌آمیز که برای رشد اقتصادی پایدار لازم است، منافات دارد.
این پژوهشگر چینی-آمریکایی تاکید می‌کند که کمونیست‌های چین، با کنار گذاشتن «انقلاب سیاسی» و اتخاذ «انقلاب اقتصادی»، موفق به تحکیم موقعیت حزب و دولت در چین شدند، و در عوضِ گردن گذاشتن مردم به مواضع حزب، سود اقتصادی سرشاری به آنها ارائه دادند.
وانگ می‌گوید که در مقابل، رهبران ایران هرگز به این اعتقادی ندارند که به قصد ادامهٔ حکومت، باید «مشروعیت مردمی» کسب کنند، بنابراین رژیم تهران هرگز به مردم ایران رفاه اقتصادی اعطا نخواهد کرد، چرا که می‌داند که در آن صورت مردم ایران خواهان حقوق بیشتر و گسترده‌تری خواهند شد.