بحران کم‌آبی در ایران؛ آب در کلان‌شهر کرج جیره‌بندی شد

در کنار انبوه چالش‌های سیاسی و اجتماعی در ایران، خشکسالی و کم‌آبی با توجه به شرایط اقلیمی و اتخاذ سیاست‌های نادرست به مرور از مرحله بحران گذشته و به یک «ابر بحران» در این کشور تبدیل شده است.

خبرگزاری «تسنیم»، سه شنبه 28 اردیبهشت، به نقل از شاهین پاک‌روح، معاون توسعه و مهندسی شرکت مهندسی آب و فاضلاب در ایران نوشته است که «12 کلان‌شهر اراک، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد تابستان امسال با بحران تامین آب مواجه‌اند.»

این مقام مسئول با تاکید رسمی بر ورود ایران به «خشکسالی» اعلام کرد که «جیره‌بندی آب در کرج به‌عنوان اولین کلان‌شهر بحرانی آغاز شده است.»

احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در ایران نیز گفته که «خشکسالی بی‌سابقه در انتظارایران است و سایه شوم خشکسالی بعد از کرونا در سال 1400 ایران را در بر خواهد گرفت.»

وظیفه با اشاره به کاهش بارش و ذوب برف و کاهش ذخیره آبی در مناطق کوهستانی گفت: «این وضعیت ما را در شرایط تنش آبی قرار خواهد داد. در حال حاضر نیز می‌توان گفت که بسیاری از نقاط ایران در جنوب و شرق کشور در شرایط تنش آبی هستند و کاهش بارش‌ها می‌تواند حتی روی تامین آب شرب نیز اثرات خود را نشان دهد.»

سدسازی و تغییر اجباری رژیم آبی رودخانه‌ها

اما کاهش بارش تنها دلیل خشکسالی و خشک شدن تالاب‌ها در ایران نیست. تغییر رژیم آبی رودخانه‌ها از طریق «سدسازی» غیرکارشناسی و بی‌رویه خشکسالی و تنش آبی را تشدید کرده است.

به عنوان مثال تالاب‌های آلاگل، آلماگل، آجی‌گل و گمیشان از مجموعه تالاب‌های بین‌المللی ایران در دشت ترکمن صحرا و در نزدیک مرز ایران و ترکمنستان از مناطق مهم دیدنی استان گلستان است. اما «تغییر رژیم آبی» رودخانه اترک به عنوان تنها منبع تغذیه این تالاب‌ها و «ساخت سد» در استان‌های همجوار، حیات این اکوسیستم منحصر به فرد را در معرض تهدید قرار داده است.

تنش شدید ‌آبی در زنجان

اسماعیل افشاری، مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان نیز با اشاره به اینکه ذخایر آبی در سطح استان به دو بخش سطحی و زیرزمینی تقسیم می‌شود اظهار داشت: «متاسفانه کسری آب زیرزمینی بالا است و کمبود این ذخایر آبی به عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات استان محسوب می‌شود.»

خشکسالی در ایران

وی با اشاره به اینکه کمبود میزان بارندگی‌ها بر ورودی آب‌های سطحی و ذخایر سد‌ها نیز تاثیر چشمگیری داشته است، خاطر‌نشان کرد: «سد‌های استان 60 درصد کسری ورودی آب دارند به طوری که این کسری سبب شده تا نسبت به سال گذشته 118 میلیون ‌متر مکعب آب کمتری وارد سد‌ها شود.»

فرسودگی شبکه آب‌رسانی و هدر رفتن آب

علیرضا کاکاوند، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه، نیز بیان کرد که «فرسودگی شبکه و افزایش هدررفت آب در روستاها، عدم مدیریت مصرف آب و استفاده از آب شرب برای آبیاری باغات سبب تشدید بحران آبی شده به طوری که پیش‌بینی می‌شود در استان کرمانشاه 300 روستا نیازمند آبرسانی سیار شوند.»

ساحل‌سازی اشتباه و تخلیه فاضلاب در رودخانه کارون

«کاهش ورودی» آب به رودخانه کارون و «ساحل سازی اشتباه» باعث شده تا جلوه زیبای کارون از بین برود. کارون، که روزگاری پرآب‌ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی کشور بود امروزه به‌دلیل تغییر اقلیم، خشکسالی و کاهش بارندگی و وجود سازه‌های مختلف روی آن باعث به وجود آمدن جزیره‌های کوچک و بزرگ شده است. وجود پل‌های متعدد و رستورانهای کنار ساحل یا در دل رودخانه از مهمترین عوامل ته‌نشینی در کارون است. رودخانه کارون شدت رسوب‌گذاری بالا دارد و این در حالیست که در چندین نقطه فاضلاب شهری بدون تصفیه در آن تخلیه می‌شود.

کارون

بحران بی‌آبی و خشکسالی کنونی در ایران حاصل انباشت و همزمانی چندین دلیل است که نمی‌توان آن را تنها به دلایل زیست‌محیطی خلاصه کرد.

به گفته کارشناسان محیط زیست، حفر هزاران چاه به طور بی‌رویه و کارشناسی‌ نشده در سراسر کشور، برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی، سدسازی‌های غیراصولی و ضد اکولوژیکی، ورود آلودگی‌های جدید با مواد رادیواکتیو به آب‌های جاری و سفره های زیرزمینی، تخریب جنگل‌ها و این دست اقدامات دولت در چهل سال اخیر منجر به نابودی محیط زیست و سوق دادن آن به بیابانی به نام ایران شده است.