آیا حملات عليه نطنز دستیابی ایران به بمب اتمی رابه تاخیر انداخته است؟

سه هفته پس از وقوع انفجار شدید در تاسیسات هسته‌ای نطنز در فروردین 1400 که به گفته برخی از نمایندگان مجلس ایران خسارات سنگینی به پروژه هسته‌ای کشور وارد آورده، فریدون عباسی دوانی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس، گفته تاسیسات اتمی نطنز در طول 15 سال گذشته بارها هدف خرابکاری قرار گرفته که تنها پنج مورد آن عمده بود.

دوانی که خود در دولت محمود احمدی‌نژاد، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بود، در گفتگو با خبرگزاری «فارس» نزدیک به سپاه پاسداران، آخرین مورد انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز را عملیاتی حرفه‌ای دانسته که با اطلاعات و برنامه‌ریزی دقیق انجام شده، و به گفته وی «این بار طراحی و جمع‌آوری داده‌های‌شان خیلی خوب بود».

به گفته دوانی، هدف خرابکاری‌ها در تاسیسات اتمی ایران عموما سیستم برق تاسیسات و بخصوص سانتریفیوژهاست، چون تاسیسات اتمی از این بابت آسیب‌پذیر هستند، و اگر به دلیل قطع جریان برق در کار این تاسیسات وقفه‌ای ایجاد شود ضررهای فراوانی به سیستم وارد می‌آید و سانتریفیوژها قابلیت فعالیت را از دست می‌دهند. با این وجود، تقریبا بلافاصله پس از انفجار، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که فعالیت مرکز اتمی نطنز کماکان ادامه دارد و حتی هدف بر غنی‌سازی اورانیوم با خلوص 60درصد قرار گرفته است.

روسیه یا اسرائیل؟

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در فایل صوتی گفتگوی درز شده با سعید لیلاز، روسیه را متهم کرده که با برنامه غنی‌سازی اورانیوم جمهوری اسلامی سر ستیز داشته و بر سر راه توافق هسته‌ای 2015 موسوم به برجام هم سنگ‌اندازی کرده بود.

اما به گفته برخی ناظران، اگرچه این احتمال قوی وجود دارد که روسیه به هوای حفظ منافع و نفوذ خود در خاورمیانه میل به دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای نداشته باشد، اما در قضیه خرابکاری علیه تاسیسات و ترور دانشمندان و مدیران پروژه هسته‌ای جمهوری اسلامی نگاه‌ها عمدتا متوجه اسرائیل است.

این امر از آنجایی نشات می‌گیرد که مقامات سیاسی و نظامی و امنیتی اسرائیل از سخت‌ترین مخالفان برنامه‌ای هسته‌ای رژیم ایران هستند و مدام علیه آن هشدار داده و تهدید به ضربه زدن می‌کنند. اخیرا الی کوهن، وزیر اطلاعات اسرائیل، در مصاحبه‌ با رویترز‏‏ علنا تهدید کرد کشورش اگر لازم بداند تاسیسات هسته‌ای ایران را بمباران خواهد کرد.

گفتنی است که مقامات اسرائیل معمولا پس از صورت گرفتن عملیات‌های علیه تاسیسات و دانشمندان اتمی ایران، در برابر اتهامات وارد به خود در این باره سکوت کرده و آنها را تکذیب نمی‌کنند، و حتی برخی منابع خبری نزدیک به آنها دستگاه امنیتی اسرائیل را مسئول این وقایع اعلام می‌کنند. ظاهرا برای مقامات اسرائیلی مهم است که کشورشان به عنوان خط اول مقابله با جمهوری اسلامی شناخته شود.

تاریخچه تلاش‌های جمهوری اسلامی برای دستیابی به بمب اتمی

جمهوری اسلامی از اواسط دهه نود میلادی با همکاری کره شمالی و لیبی و برخی عناصر متنفذ پاکستانی تلاش خود را برای ساخت سلاح هسته‌ای آغاز کرد. در مراحل اولیه، معمر قذافی رهبر سابق لیبی و عبدالقدیر خان پدر بمب اتمی پاکستان، نقش مهمی در انتقال فناوری سلاح‌های هسته‌ای به ایران ایفا کردند.

در ابتدای قرن جدید، پس از آغاز «جنگ علیه تروریسم» توسط رئیس‌جمهور وقت آمریکا جرج بوش پسر که به حمله به افغانستان و عراق انجامید، جمهوری اسلامی برای اجتناب از حمله نظامی آمریکا، برنامه اتمی‌اش را متوقف کرد.

با این وجود، پس خروج تدریجی نیروهای ائتلاف غربی از عراق و افغانستان، قدرت گرفتن سپاه قدس و حزب‌الله و دیگر نیروهای نیابتی رژیم ایران در منطقه، و تضعیف موقعیت نظارتی و توانایی بازدارندگی آمریکا درخاورمیانه، جمهوری اسلامی تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را از سر گرفت.

برجام و بمب هسته‌ای

مطابق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دستگاه‌های امنیتی برخی کشورهای غربی و اسرائیل، حتی توافق اتمی 2015 موسوم به «برجام» هم تلاش‌های جمهوری اسلامی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را متوقف نکرد، و رژیم در تمام این سال‌ها کماکان بدنبال ساخت بمب اتم بوده است.

اینک با در نظر گرفتن چشم‌انداز یک توافق هسته‌ای ناقص و ناپایدار دیگر میان ایران و غرب، اسرائیل که برنامه اتمی تسلیحاتی جمهوری اسلامی را تهدیدی حیاتی برای خودش تلقی می‌کند، میزان عملیات‌های خود علیه تاسیسات اتمی و نیروهای نظامی و شبه‌نظامی رژیم را به طرزی چشمگیر افزایش داده است.

عملیات‌های متعدد اسرائیل علیه تاسیسات اتمی ایران اگرچه تاکنون دستیابی جمهوری اسلامی به بمب اتم رابه تاخیر انداخته، اما نتوانسته جلوی روند کلی توسعه‌طلبی‌اش در منطقه را بگیرد.