سومین روز دادگاه حمید نوری؛ قرائت نام ابراهیم رئیسی به‌عنوان عضو «هیئت مرگ»

سومین روز از دادگاه رسیدگی به اتهامات «حمید نوری»، از مقامات سابق زندان گوهردشت کرج، صبح پنج‌شنبه، 12 اوت (21 مرداد 1400) در دادگاه استکهلم سوئد برگزار شد.

دادستان استکهلم در روز سوم دادگاه حمید نوری به قرائت کیفرخواست ادامه داد و طبق شهادت شهود و مدارک ارائه شده به توضیح نقش هیئت مرگ با عضویت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید ایران پرداخت.

او عکس‌هایی از زندان گوهردشت کرج در هنگام اعدام‌های دسته‌جمعی سال 67 را در دادگاه نشان داد.

به گفته دادستان استکهلم، هیئت مرگ از زندانیان سیاسی می‌خواست که اعلام «توبه» کنند تا از مجازات آنها کاسته شود.

نماینده دادستانی در ادامه قرائت کیفرخواست اشاره کرد: «حمید نوری از جمله افرادی بود که زندانیان سیاسی سر موضع را به‌شدت شکنجه می‌داد.»

وی افزود که داود لشکری، دادیار زندان گوهردشت و حمید نوری، معاون وی روزانه به‌طور سیستماتیک زندانیان سیاسی را شکنجه می‌دادند.

دادستان استکهلم ادامه داد: «لشکری و نوری زندانیان را به هیئت مرگ می‌بردند تا در آنجا بدون حق دفاع از خود سریعا محاکمه شوند.»

بنا به اظهارات نماینده دادستانی، زندانیان با دستان و چشمانی بسته در صف‌های طولانی در انتظار دادگاه صحرایی می‌ماندند و پس از آن اکثر آنها به سالن‌های اعدام فرستاده می‌شدند.

پس از آن دادستان استکهلم دو گزارش از سازمان عفو بین‌الملل درباره اعدام اعضای سازمان مجاهدین خلق و دیگر زندانیان سیاسی در دادگاه قرائت کرد که به اعدام‌های جمعی و دفن آنها در قبرهای گروهی در خاوران تهران اشاره دارد.

او همچنین عکس‌هایی از راهروی مرگ که زندانیان در آن به سوی کمیته مرگ فرستاده می‌شدند، به دادگاه عرضه کرد.

علاوه بر آن، تصاویری از مکان کمیته مرگ و حسینیه زندان، محل اعدام زندانیان، در دادگاه به نمایش گذاشته شد. به گفته نماینده دادستانی، لشکری و نوری زندانیان را چشم بسته برای اجرای اعدام به حسینیه می‌بردند.

در ادامه، دادستان استکهلم به اظهارات «حسین فارسی»، زندانی سابق سیاسی از روز اول آغاز اعدام‌های گروهی در 30 ژوئن 1988 استناد کرد.

حسین فارسی گفت که «حمید نوری» او را ابتدا شکنجه کرده و سپس برای محاکمه صحرایی به هیئت مرگ برده است.

ایرج مصداقی، شاهد دوم دادگاه نیز گفت که حمید نوری از او درباره رهبران سازمان و مکان آنها بازجویی کرده است.

دادستان استکهلم، همچنین اظهارات محمد زند، زندانی سابق را قرائت کرد. زند در این اظهارات گفته که ناصریان، مسئول امنیت زندان از او خواسته به پرسش‌های کمیته مرگ پاسخ دهد تا به سرنوشت برادرش، رضا زند، که پیشتر اعدام شده بود، گرفتار نشود.

بنا به اظهارات نماینده دادستانی، در 1 اوت 1988 حسن گلزار و اصغر مهدی‌زاده، دو شاهد دیگر دادگاه، توسط لشکری و نوری در برابر هیئت مرگ حاضر شدند.

اصغر مهدی‌زاده، زندانی سابق و شاهد کنونی دادگاه گفت که او را به سالن اجرای اعدام بردند تا شاهد اجساد بی‌جان اعضای سازمان مجاهدین خلق و دیگر گروه‌های سیاسی بر بالای چوبه دار باشد.

دادستان استکهلم سپس نام شهود معرفی شده به هیئت مرگ توسط حمید نوری را در دادگاه قرائت کرد. نصرالله مرندی و ایرج مصداقی دو نفر از شهود نامبرده شده، در دادگاه حاضر هستند.

نماینده دادستانی خاطرنشان کرد که هزاران زندانی از اوین، قزل‌حصار ‌و گوهردشت به سالن «جهاد» در زندان گوهردشت برای بازجویی و محاکمه در هیئت مرگ اعزام شده که بیشتر آنها متعاقبا اعدام شدند.

به گفته دادستان استکهلم، هیئت مرگ 9 اوت 1988 (18مرداد 1367) به زندان گوهردشت کرج بازگشت تا زندانیانی که اعدام نشده بودند را بار دیگر توسط حمید نوری بازجویی و مجددا محاکمه کند. به گفته شهود، در این مرحله 30 زندانی اعدام ‌شدند.

نماینده دادستانی گفت که در 10 اوت 1988 حمید نوری از برخی زندانیان عضو سازمان مجاهدین خلق و دیگر گروه‌های چپ خواست تا طی اعترافات تلویزیونی از موضع خود کوتاه آمده و توبه کنند اما بسیاری نپذیرفتند و اعدام شدند.

دادستان استکهلم در نهایت اظهار داشت که هیئت مرگ تا روز 13 اوت 1988 روزانه به زندان گوهردشت برای محاکمه زندانیان سیاسی مراجعه می‌کرد. او نام ده‌ها نفر که در این مرحله اعدام شدند را در دادگاه قرائت کرد.

جلسه دادگاه حمید نوری پس از سه روز محاکمه به هفته آینده موکول شد. در جلسه آینده، دادستان استکهلم ادامه کیفرخواست را قرائت خواهد کرد و پس از آن دادگاه به دفاعیات وکیل نوری گوش خواهد داد.

روز دوم دادگاه

در روز دوم دادگاه نوری، کریستینا کارلسون، دادستان استکهلم تاکید کرد اعدام‌های سال 67 اقدامی سازمان‌یافته از سوی جمهوری اسلامی بود که در چارچوب قوانین حقوق بشری جهانی قابل پیگرد است.

او با ترجمه فتوای خمینی به سوئدی، گفت: «طبق این فتوا هر عضو مجاهدین خلق که «توبه» نمی‌کرد، می‌بایست اعدام می‌شد.»

جانشین دادستانی استکهلم گفت که شکایت علیه نوری به بخش «جرائم تروریستی بین‌المللی» پلیس سوئد تقدیم شده و طبق مستندات، نوری مرتکب جنایت و اعدام دسته‌جمعی شده است. وی خاطرنشان کرد که شکایت توسط «ایرج مصداقی» انجام شده و پرونده با عنوان «کشتار»، The Massacer، ثبت شده است.

نماینده دادستانی گفت که مستندات مطرح شده در دادگاه نوری شامل شهادت شهود، گزارش دادگاه «ایران تریبونال»، گزارش‌های دوره‌ای سازمان عفو بین‌الملل و گزارش دیگر سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی است.

از مجموع 94 شاهد دادگاه حمید نوری، تعداد 23 نفر از آنها در زندان گوهردشت کرج، جایی که او دادیار بود، زندانی بودند.

شهود دادگاه نقش مستقیم حمید نوری در اعدام‌های سال 67 را تایید کرده و گفتند که نوری شخصا آنها را به کمیته مرگ می‌برده و بسیاری از زندانیان را به سالن اعدام ‌فرستاده‌ است.

دادگاه حمید نوری پس از تنفسی کوتاه بعدازظهر چهارشنبه 20 مرداد از سر گرفته شد و نماینده دادستانی استکهلم به قرائت کیفرخواست علیه متهم ادامه داد.

در طی قرائت کیفرخواست، دادستان استکهلم اعضای صادر کننده احکام اعدام موسوم به «هیئت مرگ» را حسن‌علی نیری، حاکم شرع تهران، ابراهیم رئیسی، معاون دادستان تهران، مصطفی پورمحمدی، معاون وقت وزیر اطلاعات و مرتضی اشراقی، دادستان تهران نامید.

نماینده دادستانی پس از آن اعضای «کمیته اجرا کننده» احکام اعدام را نیز نام برد: سیدحسین مرتضوی زنجانی، مسئول زندان گوهردشت، محمد مقیسه (ناصریان)، دادیار زندان گوهردشت، حمید نوری، معاون دادیار زندان گوهردشت و تقی عادلی (داود لشکری) مسئول امنیت زندان گوهردشت.

بنا به گفته نماینده دادستانی استکهلم، مقیسه (ناصریان)، لشکری و نوری (عباسی) زندانیان را به کمیته مرگ معرفی می‌کردند و سپس احکام را به اجرا می‌گذاشتند.

روز اول محاکمه

در روز اول محاکمه، قاضی دادگاه، لیست شاکیان و اتهامات حمید نوری که پرونده او بالغ بر 8 هزار صفحه برآورد شده است را قرائت کرد.

پس از آن کریستینا لیندهوف کارلسون، دادستان سوئد، با اعلام این که کشتار زندانیان سیاسی با فتوا و حکم خمینی، اولین رهبر جمهوری اسلامی انجام گرفت، حمید نوری را متهم کرد که در جریان محاکمات صوری و اعدام سریع مخالفان سیاسی، به‌ویژه اعضای سازمان مجاهدین خلق نقش عمده‌ای داشته است.

نماینده دا‌دستانی اظهار داشت که بنا به مدارک و دلایل متقن، نوری در اعدام حداقل 4000 زندانی سیاسی نقش داشته است.

نماینده دادستانی همچنین اعلام کرد که نوری نام زندانیان سیاسی را می‌پرسید و سپس آنها را به سالن اعدام می‌برد.

نماینده دادستانی در ادامه قرائت کیفرخواست با توضیح درباره فتوای خمینی گفت که این فتوا برای تسهیل اعدام مخالفان سیاسی زندانی، آنها را «محارب» و اعضای سازمان مجاهدین خلق را «منافق» عنوان کرد.

دادگاه همچنین گزارش وزرات خارجه سوئد درباره نقض سازمان یافته حقوق بشر و اعدام‌های مخفی در ایران را نیز قرائت کرد.

در پایان دادستان سوئد تاکید کرد که حمید نوری به سه اتهام «اعدام دسته‌جمعی اعضای سازمان مجاهدین خلق و دفن آنها در قبرهای دسته‌جمعی»، «اعدام دسته‌جمعی اعضای گروه‌های سیاسی چپ» و «نقض قوانین بین‌المللی» متهم است.

نقش حمید نوری

حمید نوری در زمان اعدام‌های جمعی تابستان سال 1367 دادیار زندان گوهردشت کرج بود.

در آن زمان به‌دستور روح‌الله خمینی رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران و با نظارت «کمیته مرگ» متشکل از چهار نفر در فاصله اوایل مرداد تا اواسط شهریور 67، بسیاری از زندانیان سیاسی در زندان گوهردشت اعدام شدند.

نوری، 9 نوامبر 2019، در فرودگاه «آرلاندا»ی استکهلم با حکم دادستان سوئد و به اتهام مشارکت در «کشتار دسته‌جمعی» بازداشت شد.

کیفرخواست صادره علیه نوری از طرف بخش دادستان کشوری سوئد علیه جرایم بین‌المللی و جنایت سازمان یافته و به‌طور خاص از سوی دادستان بخش، کریستینا لیندهوف کارلسون، صادر و به مقامات قضایی سوئد تحویل داده شده است.

در این پرونده حدود 40 شاکی و 60 شاهد که در تابستان 67 در زندان گوهردشت محبوس بودند، حضور خواهند داشت. در جریان محاکمه، دادگاه از نظرات متخصصان، حقوقدانان بین‌المللی و جرم‌شناسان نیز بهره‌مند خواهد شد.