غول نفتی بین‌المللی به عدم رعایت قوانین اقلیمی محکوم شد

در پی کارزار چندین‌سالهٔ کنشگران اقلیمی، دادگاهی در هلند به غول هلندی-انگلیسی فرآورده‌های نفتی، شرکت «رویال داچ شل»، دستور داد تا میزان انتشار کربن خود را تا سال 2030 نسبت به میزان آن در سال 2019، 45 درصد کاهش دهد.

گروهی متشکل از هفت سازمان زیست‌محیطی و حقوق‌بشری به علاوه حدود 1700 شهروند هلندی، با طرح این پرونده در سال 2018، از دادگاه خواستند به شل دستور دهد تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را با اهداف جهانی تعیین‌شده در توافق اقلیمی پاریس منطبق کند. این به معنای کاهش 45 درصدی تصاعدات کربنی شل تا سال 2030 است.

دادگاه منطقه‌ای لاهه، این حکم را که به نظر می‌رسد اولین حکمی باشد که یک شرکت نفتی بین‌المللی بابت مسائل اقلیمی مورد هدف قرار گرفته است، در روز چهارشنبه 26 مه 2021، علیه شل صادر کرد. ناظران می‌گویند این حکم می‌تواند مقدمه‌ای برای محاکمه شرکت‌های چندملیتی دیگر که آلودگی‌های اقلیمی عمده در سراسر جهان تولید می‌کنند، باشد.

به گفته ناظران، فشارهای حقوقی و اقلیمی مشابه بر غول‌های نفتی در حیطه کشورهای دموکراتیک باعث شده تا آنها به تجارت با کشورهای غیردموکراتیک که در آنجا اصول حقوق‌بشری و قوانین زیست‌محیطی بین‌المللی جدی گرفته نمی‌شود علاقه خاصی نشان بدهند. «رویال داچ شل» نیز با همین اتهام مواجه هست.

«شل» در ایران

«شل» که از زمان کنسرسیوم نفتی سال 1953 از حاضران دائمی در عرصه نفت و گاز ایران بود، از سال 2010 مجبور شد به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده، تجارت خود را با ایران را متوقف کند. به همین دلیل هم «شل» در جریان گفتگوهای مقامات غربی با جمهوری اسلامی در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما بر سر قضیه اتمی، از مشتاقان بزرگ به نتیجه رسیدن مذاکرات بود تا بتواند برای سرما‌یه‌گذاری، استخراج، پالایش و فروش فرآورده‌های نفتی به ایران بازگردد.

بر همین اساس، شل از نخستین شرکت‌های اروپایی بود که پس از لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران، خرید نفت از این کشور را آغاز کرد. بلافاصله پس از عقد «برجام»، شل در سپتامبر 2016 اعلام کرد که با شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران قراردادی امضا کرده که راه بازگشت این کمپانی به ایران را هموار می‌کند. شل در سپتامبر 2016 نیز تفاهم‌نامه‌ای با شرکت ملی نفت ایران برای توسعه میدان مشترک نفتی «یادآوران» امضا کرد.

هانس نایکمپ، رئیس دپارتمان امور ایران در شرکت شل، گفته بود که تفاهم‌نامه یادشده «نتیجه ماه‌ها مذاکره» میان دو شرکت بوده، و این سند چارچوبی برای بحث‌های بیشتر با شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به دست می‌دهد. حرف‌های نایکمپ نشان می‌دهد که شل ظاهرا همزمان با مذاکرات سیاسی برای رسیدن به برجام و برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، مشغول مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی بوده است.

با نظر به این سوابق، ناظران کمپانی شل و دیگر شرکت‌های نفتی چندملیتی را از فشارآورندگانِ عمدهٔ پشت پرده به دولت جو بایدن در آمریکا و دیگر مقامات سیاسی غربی می‌دانند تا تحریم‌های دوران ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، را از روی ایران برداشته و به توافق هسته‌ای 2015 موسوم به برجام بازگردند.