سیاست «گام اول» بایدن؛ تاکتیکی موثر برای تعامل با ایران

علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژِی اتمی ایران گفته که ایالات متحده و ایران در خصوص چگونگی شروع مجدد مذاکرات هسته‌ای در بن‌بست باقی مانده‌اند اما مقامات ایرانی منتظرند که واشنگتن اولین اقدام را بردارد.
صالحی که با شبکه «پی.بی.اس» روز چهارشنبه 20اسفند،گفت‌وگو می‌کرد در پاسخ به سوالی درباره خرسندی ایران از روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهوری در آمریکا اظهار داشت: ما به اقدامات آن‌ها نگاه می‌کنیم. اما تاکنون که از روی کار آمدن آقای بایدن گذشته، اگرچه وعده داده بود به برجام باز می‌گردد، هنوز به این قول خود عمل نکرده است.
سخنان صالحی ضمن سرخوردگی تهران از رفتار دولت جدید آمریکا، ناظر بر راهبرد نوین دولت جدید ایالات متحده در چگونگی تعامل با ایران است.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا با در پیش گرفتن سیاست «گام اول»، آغاز مذاکرات با تهران را منوط به اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران و پذیرش گفت‌وگو درباره دیگر پرونده‌های چالشی مانند نفوذ منطقه‌ای و پرونده موشکی تهران کرده است.

تاکتیک بایدن

دولت جدید آمریکا با اتخاذ تاکتیک گام اول این پیام را به جامعه جهانی ارسال می‌کند که رویکرد اصلی واشینگتن در تعامل با حکومت ایران «رویکرد دیپلماتیک» است. اما به تدریج آشکار شد که این رویکرد به معنای نادیده گرفتن یکباره دستاوردهای دولت پیشین آمریکا به‌ویژه سیاست «کارزار فشار حداکثری» علیه ایران نیست.
اعلام رویکرد دیپلماتیک از سوی بایدن در تعامل با ایران همراهی کشورهای اروپایی را نیز در پی داشته است. اروپایی‌ها که سیاست فشار حداکثری ترامپ را سیاستی بدون در نظر گرفتن منافع و موقعیتشان به عنوان شرکای آمریکا می‌دانستند، ایده بایدن در بازگشت به برجام از طریق مذاکره را بازگشت آمریکا به چندجانبه‌گرایی و دوری از سیاست یک‌جانبه‌گرایی دولت ترامپ دیدند.
اتخاذ رویکرد دیپلماتیک با استفاده از تاکتیک گام اول، افزون بر همراهی ترویکای اروپایی(بریتانیا -فرانسه - آلمان) با ایالات متحده، به همراهی سازمان‌های بین‌المللی با دولت جدید آمریکا در افزایش فشار علیه ایران نیز منجر شده است. به دیگر سخن، بایدن با افزودن رویکرد دیپلماتیک به سیاست فشار حداکثری ضمن نشان‌دادن تمایل جهت بازگشت به توافق هسته‌ای، همزمان کشورهای اروپایی و نهادهای بین‌المللی را علیه برنامه اتمی ایران با خود همراه کرد.
این شرایط، واکنش‌های متضادی از سوی تهران را در پی داشته که اغلب حاکی از سردرگمی در تعامل با این رویکرد جدید ایالات متحده بوده است. ایران از سویی با افزایش تحرکات منطقه‌ای از طریق گروه‌های نیابتی کوشید ایالات متحده را به برداشتن گام اول وا دارد. اما این تاکتیک ایران نتایج وارونه‌ای در برداشت و سبب شد تا اروپایی‌ها علاوه بر بازنگری در توافق هسته‌ای، هم‌راستا با آمریکا خواستارمذاکره درباره نفوذ منطقه‌ای و پرونده موشکی ایران در هر گونه مذاکره شوند.

چند‌صدایی در ایران

در همان حال و به‌رغم درخواست رهبر ایران در پرهیز از «چند صدایی» دعوایی میان مقامات بلندپایه ایرانی برای ارسال سیگنال به واشینگتن جهت مذاکره در گرفته است. هر دو جناح سیاسی در ایران و حتی برخی نظامیان می‌کوشند «امتیاز» آغاز از سرگیری مذاکرات مجدد با آمریکا را برای خود کسب کنند تا بتوان از آن جهت بهره‌برداری در انتخابات ریاست جمهوری خرداد 1400 استفاده کنند.
بر خلاف انتظار ایران، دولت جو بایدن نه تنها سراسیمه به برجام بازنگشت بلکه از طریق اتخاذ «رویکرد دیپلماتیک» و تاکتیک «گام اول» کاستی‌های راهبرد «فشار حداکثری» دولت ترامپ را بر طرف کرد و همزمان با فعال کردن جنگ قدرت میان مقامات و نهادهای عالی درایران، تهران را وادار به رفتارهای واکنشی و شتاب‌زده نمود.