در مقایسه با دیگر کشورها؛ ایران قانونی برای حمایت از زنان در مقابل خشونت خانگی ندارد

اغلب کشورها قوانین بسیاری برای حمایت از زنان در مقابل خشونت‌های خانگی دارند، «کارت‌های امنیت» و «دیده‌بان امنیت» و مراکز امنی که زنان را تحت حمایت قرار می‌دهند اما در قوانین ایران نه‌تنها قانونی برای خشونت‌های خانگی تعریف ‌نشده به دلیل عدم‌حمایت قانون پلیس نیز در این خشونت‌ها دخالت نمی‌کند.

در گزارشی در ایسنا، ۲ ژانویه 2021، در مورد خشونت‌های خانوادگی که اغلب علیه زنان در خانواده اعمال می‌شود، ناامنی زنان در خانواده را به‌عنوان نوعی خشونت خانگی که قانون آن را جرم محسوب نمی‌کند معرفی کرده ‌است.

گرچه «ناامنی زنان» در خانواده در اغلب کشورها جرم محسوب می‌شود و به‌صورت قانونی محکم به حمایت از زنان برخواسته است. باید اشاره داشت که در اکثر خشونت‌های خانوادگی که جرم نیز محسوب می‌شود زنان قادر به شکایت نیستند و اغلب برای آنکه شرایط نامطلوبی بعد از شکایت نداشته باشند از شکایت صرف‌نظر می‌کنند.

در این گزارش آمده که موارد بسیاری از خشونت‌های خانوادگی مانند تهدید و تحقیر چنانچه به پلیس گزارش شود، پلیس قادر نیست از زنان در مقابل خشونت دفاع و حمایت کند. چراکه قانونی مدون برای حمایت از خشونت‌های خانگی در ایران نیست. در واقع حتی اگر خشونت به قتل نیز مجرب شود قاتل ولی دم باشد قاضی تصمیم را به عهده ولی دم می‌گزارد.

بنا به گفته کارشناسان حوزه حقوق زنان بسیاری از کشورها با ایجاد پایگاه‌های پلیس ویژه زنان سعی در حمایت از زنانی دارند که بااحساس عدم امنیت در خانه یا خشونت خانگی مواجه‌اند.

لیلا ناصری رئیس کمیته پژوهش انجمن علمی حقوق پزشکی ایران دربارهٔ تجارب موفق سایر کشورها در جهت حمایت از خشونت علیه زنان گفت: کشورهای متعددی نظیر آرژانتین، بولیوی (ایالت چندملیتی)، برزیل، هند، پرو، فیلیپین و اروگوئه رویکرد راه‌اندازی واحدهای زنان یا پاسگاه‌های پلیس با کارکنان زن را اتخاذ کرده‌اند.

در این گزارش آمده‌ است که بسیاری از کشورها خانه‌های امنی برای حمایت از خشونت‌های خانگی تعریف کرده‌اند تا در صورت بروز خشونت زنان به پناهگاهی امن پناه ببرند، این در حالی است که در ایران در صورت خروج زنان از خانه بدون اذن همسر، جرم حساب‌شده و جایی برای پناه بردن این افراد در ایران تعریف‌نشده ‌است.

ناصری با اشاره به ارائه الگوهای ساده حمایتی می‌گوید: در اکثر کشورها همسایگان را تشویق می‌کنند تا خشونت‌های خانگی اطراف خود را گزارش دهند و آن‌ها را تحت عنوان «دیده‌بان امنیت» معرفی می‌کند.

در این گزارش آمده‌ است که کشور کانادا «کارت‌های امنیت» به‌اندازه کیف پول را به‌صورت رایگان توزیع می‌کند. این کارت‌ها حاوی نکاتی در مورد برنامه‌ریزی امنیت شخصی است. کارت‌ها برای زنان قربانی خشونت خانگی طراحی‌شده‌است و 10 نکته در مورد افزایش امنیت شخصی را فهرست می‌کند. شماره تلفن برای دسترسی رایگان به خط اطلاعاتی 24 ساعتی برای قربانیان نیز در این کارت‌ها موجود است.

در ادامه این گزارش اقدامات اسپانیا در این زمینه نیز آمده ‌است: اسپانیا با تشکیل گروه «دیانا» توسط نیروی پلیس محلی در سویل اسپانیا تشکیل شد. یک واحد تخصصی در نیروی پلیس محلی برای رسیدگی به خشونت مرتبط با جنسیت تشکیل‌شده ‌است.

گروه دیانا سازمان‌دهی شد تا از قربانی شدن ثانویه زنان جلوگیری کند و حمایت لازم را برای بازماندگان از طریق مراقبت تخصصی فراهم آورد و به‌این‌ترتیب بازماندگان به‌جای برخورد با مسئولان متعددی که از شرایط کلی آنان آگاهی ندارند، توسط گروهی با تعلیمات ویژه که مشکلات خاص آنان را می‌دانند دیده خواهند شد.

به گفته این کارشناس حقوق بین‌الملل، برزیل از کشورهایی بود که در استفاده از واحدهای تخصصی پلیس برای حمایت از زنان قربانی خشونت خانگی پیش‌قدم شد. در سال 1985، پلیس برزیل در یک ایالت اولین پاسگاه تخصصی پلیس را برای رسیدگی به وضعیت زنان قربانی خشونت خانگی و خشونت جنسی راه‌اندازی کرد. ریشه راه‌اندازی این تسهیلات در تشخیص این حقیقت بود که هرچند خشونت در جامعه شیوع گسترده‌ای داشت اما گزارش‌های کمی از این وقایع به پلیس و متعاقباً موارد کمی به دادگاه می‌رسید و محاکمه می‌شد؛ و رئیس کمیته پژوهش انجمن علمی حقوق پزشکی ایران، افزود: سازمان‌های طرفدار حقوق زنان که از اوایل دهه 70 میلادی در خدمت ارائه حمایت‌های حقوقی و روان‌شناختی به قربانیان خشونت خانگی بودند، گزارش کردند که افسران تعلیم ندیده مجری قانون موجب دلسردی معدود زنانی می‌شدند که شهامت مراجعه به پلیس و ثبت شکایت علیه شوهران بدرفتار خود را داشتند.

طبق این گزارش در حال حاضر در برزیل 360 واحد حمایتی تخصصی پلیس برای زنان قربانی خشونت خانگی و خشونت جنسی وجود دارد. این واحدها تبدیل به مرجعی برای زنان در معرض خشونت شده‌اند و تعداد موارد گزارش‌شده به پلیس هرسال در حال افزایش است.

به گفته ناصری، برخی دولت‌ها و نهادهای پلیس تعاریف استاندارد شده‌ای از خشونت خانگی را پذیرفته‌اند، دسترسی به پلیس و سایر خدمات برای قربانیان ارتقا پیداکرده است، تعداد بیشتری افسران پلیس استخدام ‌شده و ارتقای درجه یافته‌اند، همچنین پروتکل‌های استانداردشده برای گزارش و مکتوب سازی تحقیق استفاده می‌شود و اقداماتی پیشرفته برای پاسخ به نیازهای قربانیان و تأمین حفاظت در برابر آسیب بیشتر به کار گرفته می‌شود.